ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ «ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ»
Μεθοδολογία έρευνας στις μεταφραστικές σπουδές (Research methodology in translation studies): Το μάθημα εξετάζει τη μεθοδολογία της έρευνας στις μεταφραστικές σπουδές. Εστιάζει σε είδη έρευνας (σύγκριση πρωτότυπου και μεταφρασμένου λόγου: παράλληλου ή συγκρίσιμου, ποιοτικές/ποσοτικές προσεγγίσεις), στα είδη και τη χρησιμότητα των θεωρητικών πλαισίων, στη δημιουργία των αρχικών υποθέσεων μέχρι την επαλήθευσή τους ή την διάψευσή τους), στη σχέση μεταξύ μεταβλητών του μεταφραστικού περιβάλλοντος (πώς μπορούν κάποιες μεταβλητές να επηρεάζουν το μεταφραστικό αποτέλεσμα αλλά και το ερευνητικό), στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων (αντιπροσωπευτικότητα, τυχαία δειγματοληψία, κατηγοριοποίηση ευρημάτων και άντληση συμπερασμάτων). Εστιάζει επίσης στη συγγραφή της ερευνητικής εργασίας και την προφορική παρουσίασή της (δόμηση, συμβάσεις συγγραφής κτλ.), στην αυτο/αξιολόγηση της έρευνας βάσει κριτηρίων που εξασφαλίζουν αξιοπιστία και κατάλληλο ακαδημαϊκό ύφος, και στην παρουσίαση των τυχόν αδύναμων σημείων της έρευνας.
Η αξιολόγηση γίνεται με (α) συγγραφή και παρουσίαση ερευνητικής εργασίας και (β) ενδιάμεσες επιμέρους εργασίες οι οποίες βοηθούν το τελικό εγχείρημα. Οι φοιτητές/τριες χρειάζεται να συμβουλεύονται ερευνητικές πηγές ευρέως, προκειμένου να επιλέξουν το ερευνητικό τους σχέδιο, να παρουσιάσουν κριτικά τη σχετική βιβλιογραφία, να υποστηρίξουν τον ερευνητικό σχεδιασμό που θα προτείνουν και την άντληση συμπερασμάτων από την επεξεργασία των δεδομένων. Η παρουσίαση της ερευνητικής εργασίας ενδέχεται να γίνει ενώπιον κοινού ευρύτερου της μεταπτυχιακής ομάδας, την οποίαν οι φοιτητές /τριες οφείλουν να παρακολουθήσουν και να συνεισφέρουν δημιουργικά την κριτική τους οπτική. Αξιολόγηση με τελική ερευνητική εργασία και εβδομαδιαία παραδοτέα.
Διδάσκουσα: Δρ. Μαρία Σιδηροπούλου
Μετάφραση: Θεωρία & Εφαρμογές (Translation: Theory & Applications): Το μάθημα κινείται σε δύο παράλληλους άξονες. Ο πρώτος άξονας στηρίζεται σε μία σταχυολόγηση των σημαντικότερων θεωρητικών στοχασμών στον χώρο των Μεταφραστικών Σπουδών. Η θεωρητική διερεύνηση της μετάφρασης έχει διανύσει μία πορεία με πολλές και αντικρουόμενες αντιλήψεις ως προς το αντικείμενο έρευνας της (ο μεταφραστής, το μετάφρασμα, η γλώσσα/πολιτισμός αφετηρίας, η γλώσσα/πολιτισμός υποδοχής) αλλά και ως προς την καταλληλόλητα των μεθόδων πρακτικής εφαρμογής της (γλωσσολογική προσέγγιση, ψυχογλωσσολογική προσέγγιση, συστημική/λειτουργική προσέγγιση, πραγματολογική προσέγγιση, κ.ά). Η ανθολόγηση των κυρίαρχων ρευμάτων που επιχειρείται στο πλαίσιο του μαθήματος έχει σκοπό να διευκολύνει την κατανόηση των σύγχρονων απόψεων για τη μετάφραση οι οποίες αποτελούν μία οργανική συνέχεια από το παρελθόν μέχρι και σήμερα. Ο δεύτερος άξονας του μαθήματος είναι η μεταφραστική πρακτική. Η κατάρτιση των φοιτητών και φοιτητριών ενισχύεται από πρακτικές εργασίες που έχουν σκοπό την εξοικείωση τους με όψεις της μεταφραστικής διαδικασίας και την απόκτηση πρακτικής εμπειρίας που συνδέεται άρρηκτα με το αντίστοιχο θεωρητικό υπόβαθρο.
Η αξιολόγηση του μαθήματος επιτυγχάνεται μέσω ερευνητικών εργασιών μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης οι οποίες πραγματεύονται θέματα θεωρητικής οπτικής και μεταφραστικής πρακτικής. Οι φοιτητές/τριες προετοιμάζονται, για κάθε μάθημα, μέσω αναζήτησης βιβλιογραφικών πηγών, έτσι ώστε να είναι σε θέση να εμπλακούν ενεργά στο θέμα συζήτησης της κάθε εβδομάδας. Τέλος, το μάθημα πλαισιώνεται από προφορικές ή γραπτές παρουσιάσεις των φοιτητών/τριών, με απαιτήσεις ποιότητας (παρουσίαση και τεκμηρίωση) που αρμόζουν σε μεταπτυχιακό επίπεδο σπουδών και που θα τους επιτρέψουν να μοιραστούν την ερευνητική τους δραστηριότητα με την επιστημονική κοινότητα.
Διδάσκουσα: Δρ. Άντα Κόρδα
Μετάφραση και γλωσσική ποικιλία (Translation and language variation): Το μάθημα εξετάζει τη διαγλωσσική και ενδογλωσσική μετάφραση παλαιότερων και διαλεκτικών κειμένων με μία ιστορική γλωσσολογική προσέγγιση. Θα διερευνήσουμε τη μετάφραση κειμένων γραμμένων σε παλαιότερη ιστορική περίοδο ή σε διάλεκτο διαφορετική από την κοινή γλώσσα, τόσο στη σημερινή μορφή της ίδιας γλώσσας (ενδογλωσσική μετάφραση, π.χ., η μετάφραση του Beowulf στη σημερινή Αγγλική) όσο και στη σημερινή μορφή άλλης γλώσσας (διαγλωσσική μετάφραση, π.χ., η μετάφραση του Beowulf στη Νέα Ελληνική). Θα αναλύσουμε την ιστορία της ενδογλωσσικής και της διαγλωσσικής μετάφρασης σύμφωνα με τη μεθοδολογία της διαχρονικής γλωσσολογίας και θα μελετήσουμε τους τύπους και τις βασικές στρατηγικές της ενδογλωσσικής και της διαγλωσσικής μετάφρασης και τον ρόλο της μετάφρασης στην κατανόηση παλαιότερων πολιτισμών και την ερμηνεία της γλωσσικής αλλαγής.
Στόχος του μαθήματος είναι, επίσης, η διερεύνηση των χαρακτηριστικών, της θέσης και του ρόλου των μεταφράσεων στη διαχρονία της γλώσσας. Οι μεταφράσεις και οι μεταφραστές έχουν επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό την εξέλιξη της γλώσσας, όπως, επίσης, καθετί σχετιζόμενο με τη γλώσσα, τα λεξικά, τα αλφάβητα, τις εθνικές λογοτεχνίες, τη διάδοση της γνώσης, την επέκταση και τις πρακτικές των θρησκειών. Οι βιβλικές μεταφράσεις, ακόμη περισσότερο από ό,τι οι μεταφράσεις της κλασικής Ελληνικής και Λατινικής, είχαν προσελκύσει από νωρίς το ενδιαφέρον των μελετητών της ιστορίας της μετάφρασης. Επιπλέον, σε γενικές γραμμές, οι ιστορίες της μετάφρασης έχουν ενδιαφερθεί περισσότερο για τα θρησκευτικά και λογοτεχνικά κείμενα και λιγότερο για τις τεχνικές ή επιστημονικές μεταφράσεις. Θα αναδείξουμε τους διαφορετικούς τρόπους επαφών των γλωσσών και δανεισμού/μεταφοράς από τη μία γλώσσα στην άλλη μέσω των μεταφράσεων («γραπτή» γλωσσική επαφή) στις περιπτώσεις βιβλικών και μη βιβλικών μεταφράσεων και θα εστιάσουμε στους τρόπους με τους οποίους τα διαχρονικά σώματα (corpora) μεταφρασμένων κειμένων (όπως, για παράδειγμα, η δενδρική τράπεζα του PROIEL) μπορούν να αξιοποιηθούν στη μελέτη των διαχρονικών επαναμεταφράσεων (retranslations) και τη συγκριτική μελέτη των γλωσσών.
Αξιολόγηση: Τελική ερευνητική εργασία και εβδομαδιαίες ασκήσεις και κουίζ διαφόρων τύπων.
Διδάσκων: Δρ. Νικόλαος Λαβίδας
Ψυχογλωσσολογική προσέγγιση της μετάφρασης (Psycholinguistic approach to translation): Το μάθημα εξετάζει τη μεταφραστική συμπεριφορά και πώς αυτή επηρεάζεται από γλωσσικούς και ψυχογλωσσολογικούς παράγοντες. Εκτός από τις σημασιολογικές, συντακτικές και μορφοφωνολογικές ιδιότητες των δύο γλωσσών που μπορούν να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων του μεταφραστή, το μάθημα θα εστιάσει στην επίδραση που μπορεί να έχει στη μεταφραστική διαδικασία η κατεύθυνση της μετάφρασης, η αλληλεπίδραση των γλωσσικών αναπαραστάσεων, η συχνότητα χρήσης των λεξικών μονάδων σε κάθε γλώσσα χωριστά, αλλά και η μετάβαση από τη μια γλώσσα στην άλλη. Μετά από μια σύντομη ανασκόπηση της ερευνητικής μεθοδολογίας που έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για τη διερεύνηση των γνωστικών διεργασιών που διέπουν τη μετάφραση, θα γίνει παρουσίαση σύγχρονων πειραματικών μεθόδων και ευρημάτων από τον χώρο της Ψυχογλωσσολογίας, και ανάλυση των διαφορών που χαρακτηρίζουν τις διαδικασίες της ανάγνωσης και της ανάγνωσης προς μετάφραση, καθώς και των παραγόντων που μπορούν να διευκολύνουν ή να παρακωλύσουν τη διαδικασία της κατανόησης (παράγοντες που αφορούν τις ατομικές ιδιαιτερότητες του αναγνώστη και παράγοντες που αφορούν τις ιδιότητες του κειμένου προς κατανόηση/μετάφραση). Η μελέτη των μεταφραστικών πρακτικών και στρατηγικών και η διερεύνηση των δυνατοτήτων και των ορίων σε γνωστικό επίπεδο θα επεκταθεί και σε συγγενείς τομείς, όπως στον Υποτιτλισμό και στη Διερμηνεία.
Το μάθημα προσφέρεται με τη μορφή διαλέξεων και βασίζεται στην ανάπτυξη διαλόγου μέσα από την παρουσίαση και μελέτη σχετικών άρθρων από τον χώρο της Ψυχογλωσσολογίας και των Μεταφραστικών Σπουδών. Η επίδοση των φοιτητών κρίνεται από επιπλέον προφορικές ή γραπτές ερευνητικές εργασίες.
Διδάσκουσα: Δρ. Άννα Χατζηδάκη
Ειδική Μετάφραση (Specialised Translation): Στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους/τις φοιτητές/τριες με θέματα που αφορούν την μετάφραση κειμένων τα οποία απευθύνονται σε ένα εξειδικευμένο κοινό και/ή παρουσιάζουν ιδιαίτερες μεταφραστικές προκλήσεις. Το μάθημα εστιάζει συνολικά σε 6 είδη κειμένων που ανήκουν στις κατηγορίες της τεχνικής και δημιουργικής γραφής. Στην κατηγορία την τεχνικής γραφής αναλύονται επιστημονικά, τεχνικά και νομικά κείμενα, ενώ στην κατηγορία της δημιουργικής γραφής κείμενα εκλαϊκευμένης επιστήμης, τουριστικά, και εμπορικές ιστοσελίδες. Για κάθε είδος κειμένου, αναλύονται, με λεπτομερή παραδείγματα από τα Ελληνικά και τα Αγγλικά, τα γλωσσικά χαρακτηριστικά του και οι μεταφραστικές του δυσκολίες, καθώς και οι τεχνικές με τις οποίες μπορούν οι μεταφραστές να τις αντιμετωπίσουν επιτυχώς.
Η οργάνωση του μαθήματος είναι σεμιναριακή και οι φοιτητές/τριες προετοιμάζονται για κάθε μάθημα με την μελέτη σχετικών βιβλιογραφικών πηγών και την ενασχόληση με σχετικές ασκήσεις/μεταφράσεις. Ενθαρρύνεται η ενεργή συμμετοχή των φοιτητών/τριών στην τάξη και σε κάθε μάθημα τους δίνεται η δυνατότητα συζήτησης των μεταφράσεών τους και των τεχνικών που ακολούθησαν, που στόχο έχει την διάδραση και την ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Η αξιολόγηση γίνεται με βάση προφορικές παρουσιάσεις και την τελική γραπτή εργασία, η οποία περιλαμβάνει την μετάφραση και ανάλυση κειμένου.
Διδάσκουσα: Εντεταλμένος/η διδάσκων/ουσα
Ιατρική διερμηνεία (Medical interpreting): Η ιατρική διερμηνεία αποτελεί ανερχόμενο κλάδο της κοινοτικής διερμηνείας, καθώς η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης συνύπαρξης γεννά νέες συνθήκες διαγλωσσικής επικοινωνίας. Σε αυτό συμβάλλει (α) η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης, (β) η μεγαλύτερη προσβασιμότητα σε υπηρεσίες υγείας και πηγές ιατρικής πληροφόρησης, (γ) οι διαρκείς πληθυσμιακές μετακινήσεις και (δ) η επιταγή για απρόσκοπτη και ίση πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ποιότητας. Συνεπώς, η ιατρική διερμηνεία, είτε προφορική (verbal) είτε νοηματική (sign language), αποτελεί αντικείμενο διαρκούς μελέτης των θεωρητικών και πρακτικών του κλάδου, αλλά και όσων κάνουν χρήση των υπηρεσιών της.
Στο μάθημα αυτό η ιατρική διερμηνεία εξετάζεται από τρεις πλευρές. Η πρώτη αποτελεί ιστορική επισκόπηση της διερμηνείας από την ad hoc και τη διερμηνεία συνεδρίων έως τις συνθήκες διαμόρφωσης του σημερινού (επιστημονικού και νομικού) πλαισίου οριοθέτησης και τυποποίησής της. Κατόπιν, εξετάζονται οι ειδικές ικανότητες/δεξιότητες, τα είδη, οι τύποι και χώροι εφαρμογής της ιατρικής διερμηνείας, μέσα από κριτική θεώρηση εννοιών όπως η διγλωσσία (bilingualism), η σχέση μεταξύ γλωσσών «Α», «Β» και «Γ», η αμφίδρομη διερμηνεία (bi-directional interpreting), η διαδοχική, ψιθυριστή, εξ’ αποστάσεως και ταυτόχρονη διερμηνεία, η λήψη σημειώσεων και η από κειμένου διερμηνεία. Τέλος, οι φοιτητές μυούνται στην πράξη, αντιπαραβάλλοντας τις πρακτικές τους εμπειρίες με θεμελιώδεις θεάσεις της γνωστικής (cognitive), επικοινωνιακής (communicative), διαμεσολαβητικής (mediating), γλωσσολογικής/ερμηνευτικής (understanding, deverbalization, recoding, reformulation) και διαγλωσσικής/διαπολιτισμικής (inter-linguistic/inter-cultural) λειτουργίας της ιατρικής διερμηνείας. Έμφαση δίδεται στην κοινωνιολογική στροφή (sociological turn) και στη σχέση μετάφρασης-διερμηνείας.
Το μάθημα αποτελείται από διαλέξεις και πρακτικές εφαρμογές. Βασίζεται στην διάδραση και απαιτεί ανάπτυξη κριτικού διαλόγου και συνθετικής σκέψης. Η αξιολόγηση συνίσταται σε προφορικές παρου- σιάσεις και γραπτές ερευνητικές εργασίες.
Διδάσκουσα: Δρ. Ευφροσύνη Φράγκου
Πρακτική άσκηση (Practicum): Σε αυτό το μάθημα, οι φοιτητές/τριες καλούνται να κατανοήσουν και να αφομοιώσουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η μεταφραστική πρακτική, η αναζήτηση πηγών για την αποσαφήνιση εννοιών και το όλο εκδοτικό εγχείρημα μιας μεταφραστικής εργασίας.
Σε συνδυασμό με τη μεταφραστική πρακτική, στο μάθημα συνεισφέρουν εξωτερικοί (και εσωτερικοί) συνεργάτες προσφέροντας μια σειρά σεμιναρίων που διευρύνει τη μεταφραστική οπτική και αντίληψη του ρόλου του μεταφραστή σε διαφορετικά είδη λόγου από αυτό στο οποίο διενεργείται η κύρια πρακτική άσκηση του μαθήματος.
Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές έχουν την ευκαιρία να εκτεθούν σε Μεταφραστικές Τεχνολογίες, με εστίαση στο υπολογιστικό νέφος ως μέσο παροχής και χρήσης, σε ειδικότερα θέματα ερευνητικής δραστηριότητας ενόψει του επικείμενου (τρίτου) εξαμήνου εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας, υπολογιστικές εφαρμογές και σώματα κειμένων που σχετίζονται με την μετάφραση, κτλ.
Διδάσκουσα (και συντονίστρια): Δρ. Μαρία Σιδηροπούλου